Ο κανονισμός 40/94 του Συμβουλίου της Ευρώπης καθιερώνει ένα σύστημα το οποίο επιτρέπει τη χορήγηση κοινοτικών σημάτων από το ΓραφείοΕναρμόνισης στην Εσωτερική Αγορά (OHMI). Με βάση μια μοναδική αίτηση που υποβάλλεται στο OHMI, το κοινοτικό σήμα έχει ενιαίο χαρακτήρα, με την έννοια ότι παράγει τα ίδια αποτελέσματα στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Δικαίωμα των σημάτων Κάθε σύμβολο επιδεχόμενο γραφική αναπαράσταση (συγκεκριμένα οι λέξεις, τα σχήματα, τα γράμματα, οι αριθμοί, το σχήμα του προϊόντος ή της συσκευασίας) μπορεί να αποτελέσει ένα κοινοτικό σήμα – με την προϋπόθεση ότι τα σύμβολα αυτά επιτρέπουν τη διάκριση των προϊόντων ή υπηρεσιών μιας επιχείρησης ως προς εκείνα μιας άλλης. Δικαιούχοι κοινοτικών σημάτων δύνανται να είναι τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, συμπεριλαμβανομένων των φορέων δημόσιου δικαίου, που είναι υπήκοοι:
- κρατών μελών·
- άλλων κρατών μελών που αποτελούν μέρη της σύμβασης των Παρισίων για την προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας (ES) (EN) (FR)·
- κρατών που δεν αποτελούν μέρη της σύμβασης των Παρισίων, αλλά που κατοικούν ή εδρεύουν στην επικράτεια της Κοινότητας ή κράτους μέρους της σύμβασης·
- κάθε άλλου κράτους που εγγυάται στους υπηκόους των κρατών μελών την ίδια προστασία με εκείνη που εγγυάται στους δικούς του υπηκόους.
Συγκεκριμένα δεν γίνονται δεκτά για καταχώριση:
- τα σύμβολα που δεν είναι κατάλληλα να αποτελέσουν κοινοτικά σήματα·
- τα σήματα που στερούνται διακριτικού χαρακτήρα·
- τα σήματα που αποτελούνται από σύμβολα ή ενδείξεις που έχουν καταστεί συνήθους χρήσης στην τρέχουσα γλώσσα ή στις εμπορικές πρακτικές·
- τα σήματα που είναι αντίθετα προς τη δημόσια τάξη ή τα χρηστά ήθη·
- τα σήματα που ενδέχεται να παραπλανήσουν το κοινό, π.χ. ως προς τη φύση, την ποιότητα ή τη γεωγραφική προέλευση του προϊόντος ή της υπηρεσίας.
Το κοινοτικό σήμα παρέχει στο δικαιούχο του αποκλειστικό δικαίωμα. Ο δικαιούχος έχει το δικαίωμα να απαγορεύσει σε τρίτους να κάνουν χρήση για εμπορικούς σκοπούς:
- ενός συμβόλου ταυτόσημου προς το κοινοτικό σήμα για προϊόντα ή υπηρεσίες ταυτόσημα προς εκείνα για τα οποία έχει καταχωριστεί αυτό·
- ενός συμβόλου για το οποίο υφίσταται κίνδυνος σύγχυσης, μεταξύ του κοινού, με άλλο σήμα·
- συμβόλου ταυτοσήμου ή παρόμοιου προς το κοινοτικό σήμα για προϊόντα ή υπηρεσίες που δεν είναι παρόμοια με εκείνα για τα οποία έχει καταχωριστεί το κοινοτικό σήμα, όταν η χρήση του συμβόλου αντλεί όφελος από τη φήμη και τον διακριτικό χαρακτήρα του σήματος.
Αντίθετα, το δικαίωμα που παρέχεται με το κοινοτικό σήμα δεν επιτρέπει στο δικαιούχο του να απαγορεύει σε τρίτο τη χρήση, για εμπορικούς σκοπούς:
- του ονόματος ή της διεύθυνσής του·
- ενδείξεων σχετικών με το είδος, την ποιότητα, την ποσότητα, τον προορισμό, την αξία, τη γεωγραφική προέλευση, την εποχή παραγωγής του προϊόντος ή της παροχής της υπηρεσίας ή άλλων χαρακτηριστικών αυτών·
- του σήματος όταν η χρήση αυτή είναι αναγκαία για την ένδειξη του προορισμού ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας, ιδίως ως εξαρτήματος ή ανταλλακτικού.
Εντός 5 ετών από την ημερομηνία καταχώρισης, ένα κοινοτικό σήμα θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί πραγματικά από τον κάτοχο στην Κοινότητα για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες για τα οποία καταχωρήστηκε. Το κοινοτικό σήμα θεωρείται για το σύνολο της επικράτειας της Κοινότητας ως εθνικό σήμα καταχωρισμένο στο κράτος μέλος στο οποίο ο κάτοχος έχει την έδρα του, την κατοικία του ή μια εγκατάσταση κατά την υπόψη ημερομηνία. Θεσπίζονται εξάλλου κανόνες σχετικοί με τη μεταφορά του σήματος σε άλλον, στα μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης, στα μέτρα πτώχευσης, καθώς και στις άδειες εκμετάλλευσης και στα δικαιώματα έναντι τρίτων (αποτελέσματα έναντι τρίτων). Αίτηση κοινοτικού σήματος Κατ’ επιλογή του αιτούντος, η αίτηση κοινοτικού σήματος κατατίθεται είτε στο OHMI είτε στην κεντρική υπηρεσία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας ενός κράτους μέλους ή στο γραφείο σημάτων της Benelux. Αυτή η υπηρεσία ή γραφείο θα πρέπει να διαβιβάσει την αίτηση στο OHMI εντός προθεσμίας 2 εβδομάδων από την κατάθεση. Η αίτηση θα πρέπει να συνοδεύεται από διάφορα έγγραφα και πληροφορίες (συγκεκριμένα αίτηση καταχώρισης, στοιχεία που να επιτρέπουν την αναγνώριση ταυτότητας του αιτούντος και του πίνακα προϊόντων ή υπηρεσιών για τα οποία ζητείται η καταχώριση) και συνεπάγεται την καταβολή τέλους κατάθεσης και, κατά περίπτωση, ενός ή περισσότερων τελών ανά κλάση. Όποιος καταθέσει ένα σήμα σε ένα από τα κράτη που μετέχουν στη σύμβαση των Παρισίων απολαμβάνει για την κατάθεση μιας αίτησης κοινοτικού σήματος για το ίδιο σήμα δικαιώματος προτεραιότητας επί 6 μήνες από την ημερομηνία κατάθεσης της πρώτης αίτησης. Ο κάτοχος του προηγούμενου σήματος που έχει καταχωριστεί σε ένα κράτος, ο οποίος καταθέτει αίτηση ταυτόσημου σήματος προοριζόμενο να καταχωριστεί ως κοινοτικό σήμα δύναται να διεκδικήσει τα δικαιώματα αρχαιότητας του προηγούμενου εθνικού σήματος. Διαδικασία καταχώρισης Ο παρών κανονισμός παραθέτει τις προϋποθέσεις κατάθεσης της αίτησης κοινοτικού σήματος, τις προϋποθέσεις που συνδέονται με την ιδιότητα του κατόχου και τη δυνατότητα τρίτων να απευθύνουν στο OHMI γραπτές παρατηρήσεις και να αντιτάσσονται στην καταχώριση σήματος. Ειδικότερα, ο κανονισμός θεσπίζει το σύστημα το λεγόμενο «διερεύνησης» που αποσκοπεί στον εντοπισμό των ενδεχόμενων περιπτώσεων σύγκρουσης με άλλα προηγούμενα δικαιώματα. Η κατάθεση μιας αίτησης κοινοτικού σήματος θα πρέπει όντως να συνοδεύεται υποχρεωτικά από μια διπλή έρευνα, που θα πραγματοποιείται από το ΟΗΜΙ και τα εθνικά γραφεία βιομηχανικής ιδιοκτησίας, για τα σήματα ή τις προηγούμενες αιτήσεις σημάτων, κοινοτικές ή εθνικές [το σύστημα αυτό αποτέλεσε το αντικείμενο σημαντικής τροποποίησης με την προσαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ.422/2004 – βλ. παρακάτω]. Ο αιτών δύναται ανά πάσα στιγμή να αποσύρει τη αίτησή του για κοινοτικό σήμα ή να περιορίσει τον κατάλογο προϊόντων και υπηρεσιών που περιλαμβάνονται σ’ αυτό. Αν οι προϋποθέσεις τις οποίες οφείλει να πληροί η αίτηση ικανοποιούνται, η αίτηση κοινοτικού σήματος δημοσιεύεται. Διάρκεια και ανανέωση Η διάρκεια της καταχώρισης του κοινοτικού σήματος είναι δέκα έτη από την ημερομηνία κατάθεσης της αίτησης. Η καταχώριση μπορεί να ανανεωθεί για δεκαετείς περιόδους. Παραίτηση, έκπτωση και ακυρότητα Το κοινοτικό σήμα μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο παραίτησης για το σύνολο ή μέρος των προϊόντων ή υπηρεσιών για τα οποία έχει καταχωριστεί. Με βάση αίτηση που υποβάλλεται στο Γραφείο και έπειτα από εξέταση, ο κάτοχος ενός κοινοτικού σήματος μπορεί να κηρυχθεί έκπτωτος των δικαιωμάτων του αν:
- επί περίοδο 5 ετών το σήμα δεν χρησιμοποιήθηκε σοβαρά στην Κοινότητα και δεν υφίσταται καμία βάσιμη αιτιολόγηση γι’ αυτό·
- το σήμα κατέστη, λόγω της δραστηριότητας ή αδράνειας του κατόχου του, ο συνήθης προσδιορισμός στο χώρο του εμπορίου ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας που αποτελούσαν το αντικείμενο καταχώρισης·
- το σήμα οδηγεί το κοινό σε σφάλμα, ιδίως ως προς τη φύση, την ποιότητα ή τη γεωγραφική προέλευση των προϊόντων αυτών ή των υπηρεσιών·
- ο κάτοχος του σήματος δεν πληροί πλέον τις προϋποθέσεις που να του επιτρέπουν να έχει την ιδιότητα του κατόχου κοινοτικού σήματος.
Ο παρών κανονισμός ορίζει τις αιτίες για τις οποίες μπορεί να δικαιολογηθεί η ακυρότητα της καταχώρισης κοινοτικού σήματος. Διευκρινίζει εξάλλου τα αποτελέσματα της έκπτωσης και της ακυρότητας ενός κοινοτικού σήματος καθώς και της διαδικασίας αίτησης για έκπτωση ή ακύρωση. Διαδικασία προσφυγής Μια διαδικασία προσφυγής μπορεί να υποβληθεί κατά κάθε απόφασης των εξεταστών, των τμημάτων ανακοπής, του τμήματος διαχείρισης των σημάτων και των νομικών ζητημάτων, και των τμημάτων ακύρωσης του OHMI. Το κείμενο του κανονισμού ορίζει τα πρόσωπα που δικαιούνται να υποβάλουν προσφυγή, την προθεσμία και τη μορφή αυτής και προσδιορίζει τις προϋποθέσεις προδικαστικής αναθεώρησης, την εξέταση της προσφυγής, την απόφαση επί της προσφυγής και την προσφυγή ενώπιον του Δικαστηρίου. Συλλογικά κοινοτικά σήματα Με την κατάθεση της αίτησης, ένα κοινοτικό σήμα μπορεί να χαρακτηρισθεί ως συλλογικό αν επιτρέπεται διάκριση των προϊόντων ή υπηρεσιών των μελών της εταιρικής ένωσης που είναι κάτοχος εκείνων άλλων επιχειρήσεων. Η εταιρική ένωση κατασκευαστών, παραγωγών, παροχών υπηρεσιών ή εμπόρων, καθώς και νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, δύνανται να καταθέτουν συλλογικά κοινοτικά σήματα. Αρμοδιότητα και διαδικασίες σχετικά με τις προσφυγές στη δικαιοσύνη σε σχέση με τα κοινοτικά σήματα Tα κράτη μέλη οφείλουν να καθορίσουν, στην επικράτειά τους, περιορισμένο αριθμό εθνικών δικαστικών αρχών πρώτης και δεύτερης βαθμίδας που θα έχουν αποκλειστική ιδιότητα για:
- όλες τις ενέργειες που αφορούν προϊόντα-παραποιήσεις/απομιμήσεις·
- τις ενέργειες που αφορούν τη διαπίστωση περί προϊόντων που δεν αποτελούν παραποίηση-απομίμηση·
- τις αιτήσεις ανταγωγής σε περιπτώσεις έκπτωσης ή ακυρότητας του κοινοτικού σήματος.
Όταν διαπιστώνεται ένα γεγονός παραποίησης-απομίμησης, το δικαστήριο των κοινοτικών σημάτων που είναι επιφορτισμένο με το φάκελο εκδίδει εντολή με την οποία απαγορεύεται στον εναγόμενο να συνεχίσει τις ενέργειές του παραποίησης-απομίμησης. Λαμβάνει επίσης τα κατάλληλα μέτρα για την εγγύηση της τήρησης της απαγόρευσης αυτής. Επιπτώσεις στο δίκαιο των κρατών μελών Ο κανονισμός προβλέπει την εφαρμοστέα διαδικασία σε περιπτώσεις ταυτόχρονων και διαδοχικών αστικών ενεργειών στη βάση κοινοτικών σημάτων και εθνικών σημάτων. Εξάλλου, υπενθυμίζει τις προϋποθέσεις εφαρμογής του εθνικού δικαίου για την απαγόρευση της χρήσης κοινοτικών σημάτων, συγκεκριμένα το δικαίωμα το οποίο, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία, επιτρέπει την ανάληψη ενεργειών για παραβίαση προηγούμενων δικαιωμάτων κατά της χρησιμοποίησης μεταγενέστερου κοινοτικού σήματος. Ο αιτών ή ο κάτοχος ενός κοινοτικού σήματος δύναται, σε ορισμένες περιπτώσεις, να ζητήσει το μετασχηματισμό της αίτησής του ή του κοινοτικού του σήματος σε εθνικό σήμα. Γραφείο Εναρμόνισης στην Εσωτερική Αγορά (OHMI) Το Γραφείο είναι ένας οργανισμός της Κοινότητας και έχει νομική προσωπικότητα. Σε κάθε κράτος μέλος, διαθέτει την ευρύτερη νομική ικανότητα που αναγνωρίζεται στα νομικά πρόσωπα από τις εθνικές νομοθεσίες. Δύναται συγκεκριμένα να αποκτά ή να διαθέτει ακίνητα και κινητά αγαθά και να παρίσταται σε δικαστικό αγώνα. Το Γραφείο εκπροσωπείται από τον πρόεδρό του. Οι αιτήσεις κοινοτικών σημάτων κατατίθενται σε μια από τις επίσημες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Οι γλώσσες του Γραφείου είναι η γερμανική, η αγγλική, η ισπανική, η γαλλική και η ιταλική. Ο αιτών δύναται να υποδείξει μια δεύτερη γλώσσα που θα πρέπει να είναι μια γλώσσα του Γραφείου και της οποίας αποδέχεται τη χρήση ως ενδεχόμενης διαδικαστικής γλώσσας. Τροποποιητικός κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 3288/94 Ο κανονισμός αυτός αποσκοπεί στην εφαρμογή της συμφωνίας του ΠΟΕ (ES) (EN) (FR) (Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου) επί των ADPIC (ES) (EN) (FR) (πτυχών των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας που αφορούν το εμπόριο), η οποία συνήφθη στα πλαίσιο του Κύκλου της Ουρουγουάης (1986-1994). Τροποποιητικός κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 422/2004 26.Ο νέος αυτός κανονισμός εισάγει μια σειρά τροποποιήσεων στο σύστημα του κοινοτικού σήματος, ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα και να τελειοποιηθεί η λειτουργία του. Γενικότερα, απλουστεύει τη λειτουργία του «συστήματος αναζήτησης» προηγούμενων δικαιωμάτων. Μόνο η αναζήτηση της ύπαρξης προηγούμενων κοινοτικών σημάτων που διεξάγεται από το ΟΗΜΙ παραμένει υποχρεωτική. Αυτή καθίσταται προαιρετική για τις αναζητήσεις που πραγματοποιούνται μέσω των εθνικών γραφείων βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Έτσι, η δυνατότητα μιας εθνικής αναζήτησης υπάρχει αλλά αυτή η τελευταία υπόκειται σε ρητό αίτημα από μέρους του αιτούντος και την καταβολή ενός ειδικού τέλους αναζήτησης. Ο κανονισμός αυτός τροποποιεί εξάλλου τον ορισμό των δικαιούχων κοινοτικών σημάτων. Σύμφωνα με το παλιό διατακτικό, το σύστημα του κοινοτικού σήματος δεν ήταν ανοικτό στα πρόσωπα που δεν κατείχαν την υπηκοότητα ή δεν ήταν εγκατεστημένα σε ένα κράτος μέλος της ΕΕ ή σε κράτος μέλος της σύμβασης των Παρισίων για την προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας, εκτός αν υφίστατο συμφωνία αμοιβαιότητας μεταξύ της υπόψη τρίτης χώρας και της ΕΕ στο θέμα της αναγνώρισης του κοινοτικού σήματος. Ο νέος κανονισμός καταργεί τις προϋποθέσεις υπηκοότητας και αμοιβαιότητας. Το σύστημα του κοινοτικού σήματος είναι λοιπόν στο εξής πλήρως ανοικτό σε κάθε άτομο που ενδιαφέρεται για μια ενιαία προστασία του σήματος στην ΕΕ. Άλλες τροποποιήσεις εισήχθησαν αναφορικά με την υποδιαίρεση των αιτήσεων των κοινοτικών σημάτων, τις ονομασίες προελεύσεως και τις γεωγραφικές (προς την κατεύθυνση μιας μεγαλύτερης νομικής ασφάλειας) και τα τμήματα προσφυγών του ΟΗΜΙ (ρόλος περισσότερο αποσαφηνισμένος, χορήγηση πρόσθετων μέσων κατά τρόπο ώστε να βελτιώνεται η λειτουργία του). Προσχώρηση της ΕΚ στο Πρωτόκολλο της Μαδρίτης Το 2004, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα υπέβαλε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Διανοητικής Ιδιοκτησίας (OMPI) (ES) (EN) (FR) το έγγραφο προσχώρησής της στο Πρωτόκολλο της Μαδρίτης (EN) (FR) σχετικά με τη διεθνή καταχώριση σημάτων. Είναι η πρώτη φορά που η Κοινότητα, ως τέτοια, προσχωρεί σε συνθήκη του ΟΜΡΙ. Η προσχώρηση αυτή επιτρέπει την εγκαθίδρυση ενός δεσμού μεταξύ του συστήματος του πρωτοκόλλου της Μαδρίτης το οποίο διευθύνει ο ΟMPΙ και του συστήματος του κοινοτικού σήματος το οποίο διαχειρίζεται το ΟΗΜΙ. Από την έναρξη ισχύος της συνθήκης προσχώρησης την 1η Οκτωβρίου 2004, οι αιτούμενοι και οι κάτοχοι κοινοτικών σημάτων δύνανται με τον τρόπο αυτό να ζητήσουν τη διεθνή προστασία των σημάτων τους καταθέτοντας μια διεθνή αίτηση βάσει του Πρωτοκόλλου της Μαδρίτης. Αντιστρόφως οι κάτοχοι διεθνών καταχωρίσεων βάσει του Πρωτοκόλλου αυτού δύνανται επίσης να ζητήσουν την προστασία των σημάτων τους μέσω του συστήματος του κοινοτικού σήματος. Το Πρωτόκολλο της Μαδρίτης καλύπτει πάνω από εξήντα χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ιαπωνίας, της Κίνας, της Ρωσίας και της Αυστραλίας.