Καταστατικό Σωματείου: Το καταστατικό πρέπει να περιέχει απαραίτητα τα εξής στοιχεία: Σκοπός: Σκοπός του σωματείου μπορεί να είναι οποιοσδήποτε μη κερδοσκοπικός σκοπός αρκεί να είναι νόμιμος και σύμφωνος με τα χρηστά ήθη. Μπορεί να είναι γενικός σκοπός (π.χ. σύσταση σωματείου με σκοπό την αλληλεγγύη μεταξύ των μεταναστών που έρχονται στην Ελλάδα από μία συγκεκριμένη χώρα) ή ειδικός (π.χ. η διεξαγωγή μαθημάτων κάποιας γλώσσας). Η διατύπωση του σκοπού είναι σημαντική, γιατί δεσμεύει τις δράσεις του σωματείου. Αν το σωματείο θέλει να προβεί σε νόμιμη δράση εκτός του σκοπού του πρέπει να κάνει τροποποίηση του καταστατικού. Για το λόγο αυτό είναι ιδανικό να δηλώνεται ένας γενικός σκοπός και να δίνονται ενδεικτικά συγκεκριμένες δραστηριότητες που εξυπηρετούν το γενικό σκοπό. Επωνυμία: Η επωνυμία είναι το όνομα που χρησιμοποιεί το σωματείο προς τους τρίτους. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι όροι σωματείο, σύλλογος, ένωση, αδελφότητα κλπ. είναι ταυτόσημοι. Έδρα του σωματείου: Απαιτείται η αναγραφή ενός τόπου, συνηθέστερα του δήμου όπου λειτουργεί το σωματείο και όχι η αναγραφή συγκεκριμένης διεύθυνσης ως έδρας του σωματείου. Είναι βέβαια διαφορετικό ότι για την απόκτηση ΑΦΜ και γενικά για φορολογικούς σκοπούς η έδρα του σωματείου θα πρέπει να είναι σε συγκεκριμένη διεύθυνση, όπου λειτουργούν τα γραφεία ή ο χώρος συγκέντρωσης των μελών του σωματείου. Μέλη του σωματείου: Το καταστατικό θα πρέπει να περιέχει διατάξεις για τους όρους εισόδου, αποχώρησης και αποβολής των μελών καθώς και για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους. Η είσοδος νέων μελών στο σωματείο δεν μπορεί να αποκλεισθεί, εφόσον πληρούνται τα κριτήρια που έχει θέσει το καταστατικό (π.χ. καταγωγή από ορισμένη περιοχή, συμμετοχή σε συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα κλπ.) σύμφωνα με τους σκοπούς αυτού. Το καταστατικό δεν μπορεί να αποκλείει αυθαίρετα κατηγορίες ατόμων ή μεμονωμένα άτομα, εκτός κι αν ο αποκλεισμός δικαιολογείται από τους σκοπούς του. Μπορούν να τεθούν όροι για την είσοδο νέου μέλους (τέλη εγγραφής, δοκιμαστική περίοδος κλπ.), που όμως δεν μπορούν να καθιστούν αδύνατη την είσοδο νέων μελών. Η είσοδος νέων μελών γίνεται συνήθως με αίτηση την οποία εξετάζει το Διοικητικό Συμβούλιο και αποφασίζει για την αποδοχή ή την απόρριψή της. Η αποχώρηση από το σωματείο είναι καταρχήν ελεύθερη, αλλά δεν απαλλάσσει το μέλος από τις έως τότε υποχρεώσεις του (π.χ. υποχρέωση καταβολής εισφορών ή συνδρομής). Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει ο αριθμός των μελών του σωματείου να γίνει μικρότερος από δέκα (10) άτομα, διότι αυτό συνεπάγεται τη διάλυση του σωματείου. Η αποβολή μέλους μπορεί να γίνει σε περιπτώσεις που το μέλος δρα ενάντια ή εμποδίζει την εκπλήρωση των σκοπών του σωματείου, ή δεν συμμορφώνεται προς τις αποφάσεις της διοίκησης. Το καταστατικό συνήθως αποφασίζει για το όργανο που αποφασίζει για την επιβολή των πειθαρχικών ποινών σε βάρος μέλους ή για την αποβολή του. Σκόπιμη κρίνεται συνήθως η πρόβλεψη διάταξης για αυτοδίκαιη αποχώρηση από το σωματείο του μέλους που αναχωρεί στο εξωτερικό ή που δεν συμμετέχει σε συνεδριάσεις των οργάνων του σωματείου επί μακρόν, με δυνατότητα ελεύθερης επανεγγραφής του. Πόροι: Το καταστατικό ορίζει τους πόρους του σωματείου που γίνονται δεκτοί, οι οποίοι είναι συνήθως οι εισφορές των μελών του, δωρεές και χορηγίες ιδιωτών (μελών του ή μη). Εφόσον είναι επιθυμητό, μπορεί να προβλεφθεί και η δυνατότητα επιχορήγησης από κρατικούς φορείς ή το Δημόσιο, όρος που συνήθως απαιτείται για την καταβολή τέτοιας επιχορήγησης. Αντιπροσώπευση: Το καταστατικό ορίζει επίσης και τα όργανα που το εκπροσωπούν, τόσο ενώπιον των δικαστηρίων όσο και εξωδικαστικά (π.χ. στην υπογραφή μιας σύμβασης). Συνήθως το σωματείο εκπροσωπείται από ολιγομελές όργανο (Διοικητικό Συμβούλιο) που αναθέτει σε συγκεκριμένα μέλη του (Πρόεδρος, Γεν. Γραμματέας, Ταμίας κλπ.) την εκπροσώπηση του σωματείου. Για την εκπροσώπηση του σωματείου δεν απαιτούνται τα συγκεκριμένα μέλη ή και μη μέλη του σωματείου (εφόσον το προβλέπει το καταστατικό) να πληρούν ιδιαίτερες προϋποθέσεις. Στο πλαίσιο αυτό δεν ελέγχεται ούτε η νομιμότητα της διαμονής αυτών στην Ελλάδα, η οποία όμως ίσως είναι αναγκαία για την εκπροσώπηση του σωματείου ενώπιον δημοσίων αρχών, ενόψει της γενικής απαγόρευσης συναλλαγής δημοσίων αρχών με μη νόμιμα διαμένοντες στη χώρα υπηκόους τρίτων χωρών. Διοίκηση σωματείου: Το καταστατικό θα πρέπει να ορίζει τα όργανα της διοίκησης του σωματείου, τους όρους με τους οποίους καταρτίζεται και λειτουργεί η διοίκηση, καθώς και τους όρους με τους οποίους παύονται τα μέλη της διοίκησης. Συνήθως τη διοίκηση του σωματείου αναλαμβάνει ολιγομελές όργανο (Διοικητικό Συμβούλιο – Εκτελεστική Επιτροπή – Διοικούσα Επιτροπή) το οποίο υλοποιεί τις αποφάσεις του ανώτατου οργάνου του σωματείου, που είναι η συνέλευση των μελών, και ταυτόχρονα εκπροσωπεί το σωματείο στις σχέσεις του προς τους τρίτους. Το καταστατικό ορίζει τον τρόπο ανάδειξης του διοικητικού συμβουλίου και ειδικότερα: τη θητεία του, τη διαδικασία εκλογής του, τη συχνότητα των τακτικών συνεδριάσεών του και τον τρόπο σύγκλησης των τακτικών και εκτάκτων συνελεύσεών του, την επίτευξη απαρτίας στις συνεδριάσεις του, την ψηφοφορία μεταξύ των μελών του, τον αριθμό των μελών του καθώς και τις αρμοδιότητες των μελών του. Το καταστατικό ορίζει επίσης τους όρους με τους οποίους παύονται τα μέλη της διοίκησης του σωματείου. Σε κάθε περίπτωση η Γενική Συνέλευση διατηρεί το δικαίωμα παύσης των μελών της διοίκησης για σπουδαίους λόγους. Γενική Συνέλευση των μελών: Η Γενική Συνέλευση των μελών είναι το ανώτερο όργανο του σωματείου και έχει γενική αποφασιστική αρμοδιότητα για κάθε θέμα του σωματείου. Το καταστατικό ορίζει τους όρους σύγκλησης της Γενικής συνέλευσης των μελών του: κάθε πότε γίνεται η τακτική συνέλευση, πώς συγκαλείται και από ποιό όργανο, πόσα μέλη πρέπει να είναι παρόντα για να επιτυγχάνεται απαρτία, ποια πλειοψηφία είναι απαραίτητη για τη λήψη των αποφάσεων και τον τρόπο ψηφοφορίας των μελών της. Συχνά προβλέπεται ότι στις ψηφοφορίες λαμβάνουν μέρος μόνο τα μέλη που έχουν τακτοποιήσει τις οικονομικές τους υποχρεώσεις προς το σωματείο (ταμειακά εντάξει μέλη). – Το καταστατικό μπορεί να προβλέπει την ύπαρξη και άλλων οργάνων του σωματείου, πέραν των παραπάνω, χωρίς να είναι αναγκαίο κατά νόμο. Συχνά προβλέπεται η ύπαρξη ενός εποπτικού οργάνου, της εξελεγκτικής επιτροπής, η οποία είναι αρμόδια για τον έλεγχο και την εποπτεία της οικονομικής και ταμειακής διαχείρισης από το Διοικητικό Συμβούλιο. Ενίοτε επίσης προβλέπεται πειθαρχικό συμβούλιο το οποίο είναι αρμόδιο να αποφασίζει για την σύμφωνη ή μη δράση ενός μέλους με το σκοπό του σωματείου και να επιβάλλει πειθαρχικές ποινές. Τροποποίηση καταστατικού Το καταστατικό ορίζει επίσης τους όρους με τους οποίους τροποποιείται. Σε κάθε περίπτωση για την τροποποίηση των όρων του καταστατικού απαιτείται η παρουσία των μισών τουλάχιστον μελών και η πλειοψηφία των ¾ των παρόντων. Για δε τη μεταβολή των σκοπών του σκοπών του σωματείου, απαιτείται η συναίνεση όλων των μελών του. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι για κάθε τροποποίηση του καταστατικού του σωματείου απαιτείται η τήρηση της ίδιας διαδικασίας με την ίδρυση αυτού, με την έκδοση δικαστικής απόφασης (διαταγής) για την έγκριση των τροποποιήσεων αυτού και την εγγραφή του νέου τροποποιημένου καταστατικού, το οποίο καταχωρείται για δημοσίευση κωδικοποιημένο στο βιβλίο σωματείων του αρμόδιου Πρωτοδικείου. Βιβλία του σωματείου: Το σωματείο τηρεί συνήθως: Βιβλίο μελών, όπου καταχωρούνται τα μέλη του σωματείου, καθώς και η τήρηση των ταμειακών τους υποχρεώσεων, που είναι συνήθης όρος για τη συμμετοχή τους στα όργανα του σωματείου. Βιβλία πρακτικών των συνεδριάσεων του Διοικητικού Συμβουλίου και των Γενικών Συνελεύσεων των μελών. Από τα ανωτέρω βιβλία συνήθως εξάγονται αντίγραφα αυτών, τα οποία εφόσον βεβαιωθεί η γνησιότητά τους από τα όργανα που είναι αρμόδια κατά το καταστατικό για την τήρηση των βιβλίων (συνήθως ο Πρόεδρος μαζί με το Γενικό Γραμματέα), χρησιμοποιούνται και γίνονται αποδεκτά από κάθε δημόσια αρχή. Τα ως άνω βιβλία δύναται να ελέγχει η αρμόδια Περιφέρεια, η δε μη τήρηση αυτών είναι δυνατόν να επισύρει διοικητικές κυρώσεις. Απόκτηση ΑΦΜ, έναρξη φορολογικής δραστηριότητας Το σωματείο εφόσον αποκτήσει νομική προσωπικότητα μπορεί να αποκτήσει ΑΦΜ, με σκοπό να διενεργήσει οποιαδήποτε επιτρεπτή κατά νόμο συναλλαγή (άνοιγμα και τήρηση τραπεζικού λογαριασμού, μίσθωση ή αγορά χώρων λειτουργίας του, σύναψη συμβάσεων, πρόσληψη προσωπικού κλπ.). Καταρχήν το σωματείο δεν χρειάζεται να κάνει έναρξη δραστηριότητας στην ΔΟΥ. Πλην όμως αν επιθυμεί να ασκήσει δραστηριότητα από την οποία αποκομίζει έσοδα (έκδοση εντύπων – είσπραξη διαφημιστικών εσόδων – διοργάνωση εκδηλώσεων με εισιτήριο κλπ.), θα πρέπει να ρωτηθεί φοροτέχνης – λογιστής για την ανάγκη έναρξης δραστηριότητας και τήρησης φορολογικών βιβλίων και στοιχείων. Για την είσπραξη των συνδρομών και τυχόν προσφορών των μελών του ή τρίτων προς αυτό και τυχόν πληρωμή δαπανών λειτουργίας του, μπορεί να λειτουργεί με θεωρημένα μπλοκ αποδείξεων είσπραξης και πληρωμής, τα οποία αφού αριθμηθούν και σφραγισθούν με τη σφραγίδα του σωματείου θεωρούνται από την αρμόδια Περιφερειακή Ενότητα. ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΕΣ – ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ: Τα παραπάνω αφορούν σε σωματεία πρωτοβάθμιας οργάνωσης. Ωστόσο, είναι δυνατόν δύο ή περισσότερα σωματεία (και πιο συγκεκριμένα οι διοικήσεις τους) να συμφωνήσουν να οργανωθούν σε δευτεροβάθμιο επίπεδο και να σχηματίσουν μία δευτεροβάθμια ένωση – ομοσπονδία. Σε αυτήν την περίπτωση τα πρωτοβάθμια σωματεία – μέλη της ομοσπονδίας διατηρούν την οικονομική και διοικητική τους αυτοτέλεια και συνεργάζονται προς την επίτευξη των κοινών στόχων τους. Ομοίως οι δευτεροβάθμιες ενώσεις μπορούν να συγκροτήσουν τριτοβάθμιες ενώσεις – συνομοσπονδία. Δεν υπάρχουν ειδικότερες διατάξεις περί ίδρυσης και λειτουργίας δευτεροβάθμιων ή και τριτοβάθμιων οργανώσεων από μη κερδοσκοπικά (πολιτιστικά) σωματεία και δευτεροβάθμιες ενώσεις αυτών, γι αυτό ισχύουν όσα αναφέρθηκαν και για τα πρωτοβάθμια σωματεία, με τις απαραίτητες τροποποιήσεις που αφορούν στη μορφή τους (ιδίως η Γενική Συνέλευση θα πρέπει να περιλαμβάνει όρους για την αντιπροσώπευση των πρωτοβάθμιων σωματείων με σύστημα εκλογής αντιπροσώπων). Υπάρχει αμφισβήτηση περί του αν για την ίδρυση δευτεροβάθμιας ή και τριτοβάθμιας οργάνωσης απαιτείται και πάλι η απόφαση για ίδρυση από 20 τουλάχιστον πρόσωπα (νομικά ή και φυσικά πρόσωπα). Υποστηρίζεται πάντως στη θεωρία, αλλά γίνεται και δεκτό στην πράξη ότι ένωση σωματείων (ομοσπονδία – συνομοσπονδία) μπορούν να ιδρύσουν δύο ή και περισσότερα σωματεία – νομικά πρόσωπα.
